Wanneer fertiliteitszorg je hart en lichaam raakt: fertiliteit, mentale gezondheid en autonomie

23/11/2025

Voor veel vrouwen en koppels is een fertiliteitstraject een proces van hoop, onzekerheid en stille kwetsbaarheid. Of het nu gaat om ICSI, IVF, hormonale stimulatie of het verlies van een prille zwangerschap: het raakt niet alleen het lichaam, maar ook het zelfgevoel, de relaties en de draagkracht van het dagelijks leven.

In mijn praktijk ontmoet ik regelmatig vrouwen die dezelfde vragen stellen die velen van ons herkennen:

Hoe ver kan mijn lichaam gaan?
Wat doet hormonale belasting met mijn mentale gezondheid?
Hoe blijf ik mezelf tijdens deze medische rollercoaster?
Hoe ga ik om met teleurstelling, hoop en grenzen tegelijkertijd?
Wanneer is het tijd om verder te gaan, te pauzeren of opnieuw te evalueren?

Het zijn vragen die verdienen om met zachtheid en wetenschappelijke helderheid bekeken te worden.

Het lichaam en de geest reageren samen

Uit onderzoek weten we dat fertiliteitsbehandelingen:

grote hormonale schommelingen veroorzaken
slaap, stemming en stressregulatie beïnvloeden
gevoelens van controleverlies, falen of druk kunnen versterken
bestaande kwetsbaarheden zoals angst, depressie of bipolaire gevoeligheid tijdelijk kunnen activeren

Dit betekent niet dat een fertiliteitstraject "te zwaar" is, maar wel dat aandacht voor zowel fysieke als mentale gezondheid essentieel is.

Zelfzorg, herstelmomenten en pauzes zijn geen tekenen van opgeven. Het zijn vormen van wijsheid en bescherming.

Grenzen erkennen is een vorm van kracht

Veel vrouwen ervaren dat ze "moeten volhouden", vaak vanuit hoop maar soms ook vanuit sociale verwachtingen.

Evidence based psychologie toont echter dat:

grenzen respecteren
rust nemen
opnieuw evalueren
en kiezen voor gezondheid

De belangrijkste beschermende factoren zijn voor het mentaal welzijn op lange termijn. Grenzen stellen is geen tekort, maar een daad van zelfrespect en stabiliteit. Het lichaam fluistert vaak eerder dan het hoofd wil erkennen.

Psychische kwetsbaarheid en fertiliteit: een belangrijk ethisch thema

Vrouwen met een voorgeschiedenis van:

depressie
angst
trauma
bipolaire stoornis
of eerdere mentale overbelasting

kunnen hormonale stimulatie intenser ervaren. In de deontologie van de klinische psychologie is het daarom cruciaal dat:

beslissingen worden genomen met respect voor mentale draagkracht
er geen druk of verwachting wordt opgelegd
keuzes vrij, geïnformeerd en waardig blijven
de therapeut nooit richtinggevend maar ondersteunend is

Psychische stabiliteit is een medische prioriteit, geen bijkomstigheid.

Vrijheid van keuze en autonomie: jij bent de expert van jezelf

Iedereen verdient de ruimte om zijn eigen keuze te maken.

Zonder druk,

Zonder oordeel,

Zonder sociale wenselijkheid...

Hoe jouw omgeving kijkt naar vruchtbaarheid, gezin of "doorzetten", bepaalt niet wat juist is voor jou.
Een keuze is pas werkelijk goed wanneer die:

past bij jouw draagkracht
aansluit bij jouw gezondheid
veilig voelt binnen jouw relatie en context
en resoneert met jouw innerlijke kompas

Jij bepaalt jouw tempo, jouw richting, jouw grens. Niemand anders.

Als psycholoog begeleid ik geen keuzes; ik begeleid jou, zodat elke beslissing vanuit jouw waardigheid, autonomie en authenticiteit kan ontstaan.

Je mag trots zijn op elke stap die je neemt, zolang die jouw welzijn respecteert.

Gedeelde menselijkheid: je bent niet alleen

Tussen positieve verhalen en hoopvolle verwachtingen leven ook:

de stilte van een negatieve test
de tranen die niemand ziet
de fysieke pijn van stimulatie
de druk binnen een relatie
de angst om opnieuw teleurstelling te ervaren
het gevecht tussen verlangen en zelfbescherming

Veel vrouwen dragen deze gevoelens in stilte, maar jouw ervaring is echt, geldig en gedeeld door velen.

Er bestaat geen juiste manier om dit proces te doorlopen. Alleen jouw manier.

Wat je mag verwachten in psychologische begeleiding

In mijn praktijk werk ik vanuit:

evidence based methoden
een deontologisch en ethisch kader
respect voor autonomie en eigen regie
cultuursensitieve en traumasensitieve zorg
een veilige ruimte zonder oordeel of druk

Samen kunnen we:

je draagkracht en grenzen helder maken
stress, angst en piekeren reguleren
omgaan met hormonale schommelingen
verlieservaringen verwerken
(partnerdynamiek verhelderen)
een veilige basis creëren voor welk pad je ook kiest

Het doel is niet om richting te geven, maar om je te ondersteunen terwijl jij je eigen richting vindt.

Misschien zit je nu in een fase waarin je moe bent. Misschien twijfel je. Misschien wacht je ergens tussen hoop en zelfbescherming.

Weet dan: je hoeft dit niet alleen te dragen. Je verhaal verdient zorg, tijd en respect. Je lichaam en geest verdienen rust en veiligheid. Welke weg je ook kiest; verder gaan, pauzeren of volledig stoppen, het mag altijd op jouw voorwaarden.

Je bent meer dan een traject. Je bent een mens met kracht, kwetsbaarheid en waardigheid.

En dat is genoeg.

Referenties

American Psychiatric Association. (2022). Practice guideline for the treatment of patients with bipolar disorder (3rd ed.). APA Publishing.

Boivin, J., Griffiths, R., & Venetis, C. A. (2011). Emotional distress in infertile women and men: A systematic review and meta-analysis. Human Reproduction, 26(3), 374–386. https://doi.org/10.1093/humupd/dmq056

ESHRE Guideline Group on Psychosocial Care in Infertility. (2023). ESHRE guideline: Psychosocial care in infertility and medically assisted reproduction. European Society for Human Reproduction and Embryology.

Gameiro, S., Boivin, J., Peronace, L., & Verhaak, C. (2012). Why do patients discontinue fertility treatment? A systematic review of reasons and predictors of discontinuation in fertility clinics. Human Reproduction Update, 18(6), 652–669. https://doi.org/10.1093/humupd/dms031

Greil, A. L., McQuillan, J., Lowry, M., & Shreffler, K. M. (2011). Infertility treatment and infertility distress: A longitudinal analysis of a population-based sample of U.S. women. Social Science & Medicine, 73(1), 87–94. https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2011.04.023

Klier, C. M., Muzik, M., Rosenblum, K. L., Lenz, G., & Hepp, U. (2013). The role of estrogen and progesterone in mood regulation and mental health during reproductive transitions. Archives of Women's Mental Health, 16(5), 323–329. https://doi.org/10.1007/s00737-013-0364-5

Luk, B. H., & Loke, A. Y. (2015). The impact of infertility on the psychological well-being, marital relationships, sexuality and quality of life of couples: A systematic review. Journal of Sex & Marital Therapy, 41(6), 610–625. https://doi.org/10.1080/0092623X.2014.958789

McEwen, B. S. (2012). The ever-changing brain: Stress, hormones and adaptation. Frontiers in Neuroendocrinology, 33(1), 3–15. https://doi.org/10.1016/j.yfrne.2011.08.002

Pasch, L. A., & Sullivan, K. T. (2017). Stress and coping in couples facing infertility. Current Opinion in Psychology, 13, 131–135. https://doi.org/10.1016/j.copsyc.2016.07.005

Verhaak, C. M., Lintsen, A. M., Evers, A. W., & Braat, D. D. (2010). Who is at risk of emotional problems and how do you know? Screening of women going for IVF treatment. Human Reproduction, 25(5), 1234–1240. https://doi.org/10.1093/humrep/deq054

World Health Organization. (2020). Infertility and mental health: Technical brief. World Health Organization.

Kiliç, E. (2025). Wanneer fertiliteitszorg je hart en lichaam raakt: fertiliteit, mentale gezondheid en autonomie. https://www.emelkilic.be