Stress en Zelfzorg: Leren luisteren naar de eerste signalen

Stress hoort bij het leven. Een zekere spanning helpt ons om te presteren, beslissingen te nemen en te reageren op veranderingen. Maar wanneer stress te lang aanhoudt of te intens wordt, raakt het lichaam uitgeput. Dan verandert stress van een beschermingsmechanisme in een belasting.

Niet iedereen reageert op dezelfde manier op stress. Wat voor de ene persoon nog beheersbaar voelt, kan voor iemand anders snel te veel worden. Vooral mensen die in het verleden een traumatische gebeurtenis hebben meegemaakt, reageren vaak gevoeliger. Hun zenuwstelsel is als het ware geprogrammeerd om sneller alarm te slaan, zelfs bij kleine prikkels of herinneringen. Dat betekent niet dat ze zwak zijn, maar dat hun lichaam geleerd heeft om alert te blijven om gevaar te voorkomen.

De eerste signalen van stress

Het lichaam vertelt vaak eerder dan het hoofd dat er iets niet goed gaat. Die signalen kunnen subtiel beginnen: gespannen schouders, hoofdpijn, moeite met slapen, een oppervlakkige ademhaling of prikkelbaarheid. Soms merk je dat je sneller huilt, vergeetachtig wordt of voortdurend in gedachten bezig bent met wat er fout kan gaan.

Wie deze eerste signalen leert herkennen, kan stress nog bijsturen voordat het zich vastzet in het lichaam of uitmondt in burn-out, depressie of lichamelijke klachten. Het vroegtijdig herkennen van stress is dus niet alleen een kwestie van zelfinzicht, maar ook van preventie. Het is een manier om goed voor jezelf te zorgen, net zoals je naar een arts zou gaan bij lichamelijke pijn.

De rol van zelfzorg

Zelfzorg betekent aandacht geven aan wat je nodig hebt om evenwicht te bewaren. Dat kan eenvoudig zijn: regelmatig pauzeren, voldoende slapen, gezond eten, bewegen of rustig ademen. Maar het betekent ook emotionele zorg: grenzen stellen, hulp vragen, tijd nemen om te herstellen van moeilijke periodes en mildheid tonen voor jezelf.

Voor mensen met een traumaverleden is zelfzorg extra belangrijk, omdat het zenuwstelsel sneller uit balans kan raken. Oefeningen die helpen om het lichaam tot rust te brengen, zoals mindfulness, lichaamsgerichte therapie of rustige ademhaling, kunnen helpen om veiligheid terug te vinden in het hier en nu.

Wanneer professionele hulp nodig is

Als stress te groot wordt of langdurig aanhoudt, is het zinvol om ondersteuning te zoeken. Een klinisch psycholoog kan helpen om stressreacties beter te begrijpen, te reguleren en om te gaan met onderliggende emoties of herinneringen. Soms kan ook overleg met een psychiater of huisarts nuttig zijn, zeker wanneer stress samengaat met angst, depressie of slaapproblemen.

Het belangrijkste is om niet te wachten tot stress een crisis wordt. Hoe vroeger je de signalen opmerkt, hoe sneller herstel mogelijk is. Herkennen is het begin van verandering.

Stress is onvermijdelijk, maar uitputting is dat niet. Door aandachtig te luisteren naar de signalen van je lichaam en geest, geef je jezelf de kans om tijdig te herstellen. Zelfzorg is geen luxe, maar een vorm van respect voor je eigen grenzen.
Met bewuste aandacht, mildheid en, indien nodig, professionele begeleiding, kan stress uitgroeien tot een bron van groei in plaats van uitputting.

Referenties 

Briere, J. N., & Scott, C. (2015). Principles of trauma therapy: A guide to symptoms, evaluation, and treatment (2nd ed.). SAGE Publications.

McEwen, B. S. (2007). Physiology and neurobiology of stress and adaptation: Central role of the brain. Physiological Reviews, 87(3), 873–904. https://doi.org/10.1152/physrev.00041.2006

Neff, K. D. (2011). Self-compassion: The proven power of being kind to yourself. William Morrow.

Siegel, D. J. (2012). The developing mind: How relationships and the brain interact to shape who we are (2nd ed.). Guilford Press.

Van der Kolk, B. A. (2014). The body keeps the score: Brain, mind, and body in the healing of trauma. Penguin Books.

© 2025 Emel Kiliç.
Referentie: Kiliç, E. (2025, oktober 16). Stress en zelfzorg: waarom het herkennen van de eerste signalen belangrijk is. www.emelkilic.be